De grens van Frankrijk met België was in de 17e eeuw militair gezien een achilleshiel. Er zijn geen natuurlijke verdedigingsschermen zoals een bergrug of een brede rivier. Na de 16e eeuw was het voor veel Noord-Franse steden niet voldoende alleen een kasteel of een versterkt garnizoensgebouw te hebben door de veranderde manier van oorlogsvoering. Nadat Lodewijk XIV het gebied tussen Boulogne en Le Quesnoy had veroverd, liet hij dan ook de strategische plaatsen versterken met zware omwallingen en grachten. Zijn militaire architect Vauban knapte dit werk voor hem op. Zo ontstond een dubbele linie van versterkte steden tussen Frankrijk en de toenmalige Zuidelijke Nederlanden. Aan de andere kant van de grens lieten de Zuidelijke Nederlanden zich ook niet onbetuigd. De kleine vestingsteden in West-Vlaanderen speelden geen rol meer van betekenis en de schermutselingen tussen Frankrijk en de Geallieerden (Engeland, de Nederlanden en Spanje) bestond voornamelijk uit dreiging of vonden plaats op een slagveld.
De aanspraken van Lodewijk XIV van Frankrijk op Vlaanderen resulteerden in vijf Franse bezettingen tussen 1646 en 1706 en de aanleg van versterkingen alsook de bouw van de citadel van Kortrijk. Tijdens de oorlogen van Lodewijk XIV van Frankrijk werd duidelijk dat het Spaanse Rijk niet meer in staat was om de Zuidelijke Nederlanden te verdedigen. Als de Zuidelijke Nederlanden verloren gingen, werd Frankrijk een bedreiging voor de Republiek en voor het machtsevenwicht in Europa. Op 11 januari 1698, vier maanden na de Vrede van Rijswijk, ging Spanje akkoord om vreemde garnizoenen toe te laten in de Zuidelijke Nederlanden. Willem III van Oranje, als stadhouder van Holland en koning van Engeland, mocht permanent helpen bij de verdediging van acht steden: Nieuwpoort, Kortrijk, Oudenaarde, Ath/Aat, Mons/Bergen, Charleroi, Namur/Namen en Luxemburg.

Deze route loopt langs de Belgisch-Franse grens, begint in het Belgische Kortrijk en eindigt in de vestingstad Condé-sur-l'Escaut in Frankrijk.

Kortrijk was in de late 17e eeuw en eerste helft van de 18e eeuw een van de vestingsteden die deel uitmaakten van de Nederlandse vesting-barrière in de Zuidelijke Nederlanden. Frankrijk verklaarde zich zelfs akkoord met permanente Staatse aanwezigheid in zeven plaatsen nabij zijn grens: Veurne, Fort Knokke, Ieper, Warneton/Waasten, Menen, Tournai/Doornik en Namur/Namen.
Op je startpunt in Kortrijk vind je dan ook heel wat historische gebouwen met een militair verleden, maar veelal aangepast aan het heden. Ook de historische burgergebouwen zullen je aandacht trekken. Bekende trekpleisters van Kortrijk zijn het Begijnhof, de Broeltorens en het shoppingscenter 'K in Kortrijk'. De Grote Markt van Kortrijk is hét middelpunt van de stad. Wanneer je op de Grote Markt bent, zal je meteen de gezellige sfeer van de vele terrasjes opvallen. Je vindt hier onder meer het Belfort van Kortrijk, de standbeelden van de Graven van Vlaanderen en ook het stadhuis in laatgotische renaissancestijl. Om alles te bekijken kan je hier een week doorbrengen, maar dat ga je nu niet doen. Na het eventueel tanken neem je de weg naar Menen, ooit een belangrijke vestingstad langs de grens met Frankrijk.

Als grensstad werd Menen al vroeg versterkt. De eerste omwallingen dateren uit 1578, nog tijdens de aanleg ervan werd Menen al ingenomen. Tussen 1579 en 1830 werd Menen wel tweeëntwintig maal belegerd. De belegeringen drukten zwaar op de welvaart van de stad, de bevolking was sinds 1578 massaal vertrokken naar Haarlem, de weefindustrie zou de komende tien jaren zelfs halveren. Vauban maakte van Menen een modelversterking (1679-1689). De vestingwerken hadden een omtrek van drie kilometer met elf bastions en vier stadspoorten. In de volgende perioden van strijd wisselde de zeggenschap over Menen voortdurend tussen de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk tot 1815. Na de slag bij Waterloo werd het onderdeel van het Koninkrijk der Nederlanden. Opnieuw werd Menen een vestingstad tegen Frankrijk gericht. In 1830 kwam Menen toe aan de nieuwe staat België, maar de vestingbouw ging door tot 1840. Vanaf 1852 werden de vestingen gedeeltelijk geslecht en de militaire gronden verkocht. Menen heeft gelukkig nog tal van bezienswaardigheden, zoals het classicistische stadhuis, het 33 meter hoge belfort, de Sint-Vedastuskerk en de Sint-Franciscuskerk. Ook zijn nog een deel van de stadsmuur en kazematten te zien. De stenen windmolen De Goede Hoop, uit de tweede helft van de 17e eeuw, was oorspronkelijk een olieslagmolen, later een graanmolen.

Voor Wervik, enkele kilometers verder, betekende de Eerste Wereldoorlog ook meteen vier jaar Duitse bezetting. De stad was tijdens de oorlogsjaren 'grenzeloos', want Wervik en haar Franse zusterstad Wervicq-Sud vormden voor het eerst sinds 1713 (Vrede van Utrecht) opnieuw één entiteit. Vooral de inkwartiering van Duitse troepen, op een boogscheut van het front, gaf aanleiding tot ongewone activiteiten in het grensstadje: een komen en gaan van Duitse eenheden, transport van gewonden en krijsgevangenen, begrafenisstoeten en collectieve teraardebestellingen. Maar het was niet al kommer en kwel, want voor de aanwezige troepen betekende de stad ook een plaats om even op adem te komen. De nabijheid van het strijdtoneel zorgde voor drukke industriële en logistieke activiteiten om de strijdkrachten aan het front van het nodige materiaal te voorzien. De 'Pioniere' (Duitse genietroepen) speelden hierbij een belangrijke rol. Door zware verplichtingen, verbodsbepalingen en opeisingen kregen de inwoners het zwaar te verduren. De stad werd in 1917 bijna volledig geëvacueerd door het nakende Britse offensief.

Comines (Frankrijk) en Comines/Komen (België) zijn ook elkaars dubbelsteden en zijn net als Menen en Kortrijk beurtelings bezet geweest door de aanliggende landen. Toch heeft Comines zich al die tijd kunnen toeleggen op de fabricage van weeftapijten en -gordijnen.
In de middeleeuwen lag het zwaartepunt van de stad ten zuiden van de Leie, waardoor de verbindende brug aan de noordzijde beschermd moest worden door daar versterkingen te bouwen. De brug werd in de loop van de geschiedenis herhaaldelijk aangevallen. In de middeleeuwen floreerde hier de lakennijverheid en vanaf de 18e eeuw werden er linten geproduceerd. Het kasteel van Komen werd echter verwoest door de troepen van Lodewijk XIV van Frankrijk.

Warneton/Waasten is bij het vastleggen van de taalgrens in 1963 ingedeeld als Franstalig met taalfaciliteiten voor de Nederlandstalige minderheid, als gevolg hiervan werd de nog zelfstandige gemeente van de provincie West-Vlaanderen overgeheveld naar Henegouwen. In 1977 ging Waasten op in de fusiegemeente Comines-Warneton.

Mesen, de kleinste stad van België, was op het hoogtepunt van zijn macht in de 11e-12e eeuw. Gebouwd rond een klooster, dat later verheven werd tot een abdij, was het, met zijn jaarmarkt, een knooppunt in de lakenindustrie. Ook deze stad is in de roerige 16e eeuw regelmatig ten prooi gevallen aan belegeringen en verwoestingen. De Eerste Wereldoorlog heeft Mesen ternauwernood overleefd; daardoor is weinig overgebleven van deze historische stad. De Sint-Niklaaskerk heeft een opvallende koepelvormig toren. Deze is van ver buiten het centrum zichtbaar en omwille van de vorm spreekt men van de "dikkop" van Mesen. Deze kerk was aanvankelijk de abdijkerk van een klooster. Na de totale vernietiging in de Eerste Wereldoorlog werd ze pas in 1928 herbouwd. De abdij niet meer. Onder het koor van de kerk bevindt zich een romaanse crypte uit de 11de eeuw. Wel zijn er veel aandenkens aan de Eerste Wereldoorlog, zoals verscheidene begraafplaatsen. Adolf Hitler zou in Mesen tijdens de Slag om Ieper gewond zijn geraakt aan zijn voorhoofd door een kogelschampschot. Daarom droeg hij zijn haar met een bles om het litteken op zijn voorhoofd te verbergen.

De eerste stad over de huidige grens naar Frankrijk heet Armentières. Ook hier hetzelfde laken en pak: de stad lag eeuwenlang op de grens tussen het Nederlandssprekende en het Franssprekende deel van het toenmalige graafschap. In juni 1518 brandde het stadje in vier uur geheel af. Van de 1300 huizen bleven er slechts drie gespaard. Het stadje werd in 1668 uiteindelijk bij Frankrijk ingelijfd. In de 19e eeuw werd het een industriestad met een belangrijke textielnijverheid. De stad heeft erg geleden onder de beide wereldoorlogen. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is de stad twee keer door de Duitsers veroverd. Toch zijn er wel wat bezienswaardigheden, zoals het Belfort en een aantal kerken.

Je rijdt na het verlaten van de stad wat meer het binnenland van Frankrijk in. In het landschap tref je veel overblijfselen van de steenkoolindustrie aan, zoals sintelbergen, mijnschachten en fabriekscomplexen.

Zodra je in Béthune op de Grote Markt komt, merk je meteen dat Béthune ooit een heel belangrijke stad geweest moet zijn. De stadsgeschiedenis gaat zo’n goede 1500 jaar terug in de tijd. Het begon allemaal met een kasteel, een kerk en wat huizen eromheen. Maar algauw werd het een versterkte stad met grote vestingen die uiteindelijk nog beter werden gemaakt door de alom bekende architect Vauban. In de 13de en 14de eeuw kwam de rijkdom van de lakenhandel.
Béthune ligt boven in de mijnstreek en die maakte de regio en de stad heel rijk. De handel bloeide tot aan de Eerste Wereldoorlog. Béthune lag op een paar kilometer van de loopgraven. De stad werd lang gespaard van grote vernielingen maar in mei 1918 werd ze voor 90% vernield. Gelukkig bleven de bewoners niet bij de pakken zitten en bouwden ze hun stad weer op tussen 1920 en 1930, in een hedendaags tintje met zin voor traditie.

Je wist het misschien niet, maar naast het Louvre in Parijs, heb je nog een tweede Louvre in Lens. Omdat het museum in Parijs stilaan te klein werd, besloot de Franse regering om hier een tweede te plaatsen. Men koos niet zomaar voor de stad Lens. Door de sluiting van de mijnen kon Lens wel een ‘economisch zetje’ gebruiken. Ze zagen hier de kans om met het Louvre, weer toeristen te trekken naar de oude mijnstad. Het museum is gebouwd op een vroegere kolenmijn en heeft maar liefst vier afdelingen aan permanente collecties en enkele tijdelijke. Hoewel je dat ‘permanente’ ook niet té letterlijk moet nemen want op regelmatige basis worden de tentoonstelling aangepast.
De stad werd extreem zwaar getroffen in de Eerste Wereldoorlog. Al in 1914 namen de Duitsers haar na zware strijd in. Overal waren ook onontplofte granaten, wat het herstel van de schade bemoeilijkte. Na de bevrijding in 1918 leek Lens op een maanlandschap. Daarbij kwamen ook nog hongersnood, slecht weer en daarna een uitbraak van de Spaanse griep. Meer dan de helft van alle inwoners van Lens overleefde de jaren 1914-1919 niet. Door deze verwoestingen bezit Lens nagenoeg geen monumentale gebouwen van voor 1900 meer. Alleen de 18e-eeuwse kerk van Saint-Légèr, midden in de stad, werd zorgvuldig in oude stijl herbouwd.

De nachtmerrie van de Eerste Wereldoorlog heeft flink huisgehouden in de stad Arras die in middeleeuwse tijden al met de abdij Saint-Vaast een religieus centrum was. Een restauratie heeft er toe geleid dat Arras weer de schitterende pleinenstad van weleer is. Pas in 1659 kon de Franse kroon definitief zeggen dat Arras 'Frans dus vrij' was. Om deze vrijheid te verdedigen, werd Vauban naar Arras gestuurd. Hij ontwierp een immens verdedigingssysteem. In deze Citadelle Vauban vind je een kapel in barokstijl. Arras is vooral geliefd om zijn prachtige barokke pleinen, zoals ‘la Grand Place’ en ‘la Place des Héros’ zich in het kloppend hart bevinden. Met de vele huizen in Vlaamse barok stijl, is de stad schilderachtig te noemen. Je komt er vanzelf de Notre Dame kathedraal tegen met zijn mooie klassieke architectuur. Ook van binnen is de kathedraal een lust voor het oog. Verderop is de abdij van Saint-Vaast gelegen, die tegenwoordig onderdak biedt aan het Museum van de Schone Kunsten.

De rijkversierde, gotische klokkentoren van Douai werd in 1380 gebouwd op de plaats van een eerdere toren. De 80 meter hoge belforttoren omvat een indrukwekkend carillon met 62 klokken met een bereik van 5 octaven. Het belfort maakt deel uit van het complex van het stadhuis. De massieve stadspoort 'Porte de Valenciennes', een herinnering aan het militaire belang van de stad in het verleden, werd gebouwd in 1453. Eén zijde is in gotische stijl gebouwd, terwijl de andere een classicistisch ontwerp heeft. De abdij van Douai is een rooms-katholiek klooster van monniken van de Engelse Benedictijnse Congregatie, gesticht in Parijs in 1615.
Naast het stadhuis met het belfort in gotische stijl en de poort van
Valenciennes, zijn de collegiale Saint-Pierrekerk, de Notre-Damekerk, het Dauphinherenhuis met uitzicht op het Wapenplein en de gevel van het Justitiepaleis, te bewonderen. Het Chartreuse Museum herbergt tal van werken, waaronder het plan in reliëf uit Vauban.

Een stukje verder naar het oosten ligt Bouchain, dat in 1580 werd ingenomen door Spaanse troepen. De gouverneur van Bouchain onderhandelde een vrije aftocht. Hij liet echter brandende lonten achter, die na zijn vertrek grote explosies veroorzaakten. Nadat de functie van omwalling niet meer functioneerde, zijn de stadswallen van Bouchain in meerdere fasen ontmanteld, tussen 1837 en 1893. De stad liep tijdens de Eerste Wereldoorlog ernstige schade op. Van de beschreven verdedigingswerken resteren alleen nog de door Vauban aangepaste Ostrevanttoren uit 1164, het kruithuis uit 1687, het bastion des Forges met een deel van de ringmuur uit de 16e eeuw, tunnelgalerijen, twee zalen onder het Timothée Trimmplein, een 19e-eeuwse site en de oude grachten van de vestingwerken in de lage stad.

Vanaf 1071 is Valenciennes de hoofdstad van het graafschap Henegouwen. Zodoende werd het later deel van de Bourgondische staten en vervolgens ook van de Habsburgse Nederlanden. Omstreeks 1560 was Valenciennes een broeiplaats van het calvinisme. In 1562 brak hier het eerste gewelddadige verzet in de Nederlanden uit tegen de geloofsvervolging: er werden enkele tot de brandstapel veroordeelde protestanten door een volksmassa bevrijd. Na het zoveelste beleg in 1677 werden Valencijn en grote delen van Henegouwen door de Fransen bezet en bij de vrede van Nijmegen in 1678 kwam de streek bij Frankrijk. Valenciennes is groot geworden dankzij zijn mijn- en staalnijverheid, en heeft wat tijd nodig om onder je vel te kruipen. Interessant is de Rue du Béguinag, die je naar de jaren 50 doet verlangen. Passeer ook zeker het stemmige Place du Neuf Bourg, met aan de ene kant cafés en aan de andere zijde Parijse herenhuizen. En de Rue des Sayneurs, misschien wel één van de mooiste straatjes van de stad. Perfect opgeknapt en in ere hersteld.

Te midden van bossen en aan de rivier de Schelde gelegen bewaart Condé-sur-l'Escaut nog een deel van zijn versterkingen. De strategische ligging zou Condé tot een van de militaire centra van Noord-Frankrijk maken. Bourgondische, Oostenrijkse en Spaanse overheersers lieten er hun sporen na. Wat er resteert van het bolwerk: een burcht en een middeleeuwse muur, een poort, bastions (van Vauban) het Hôtel de Bailleul, een met hoektorentjes versterkt pand uit de 15e eeuw, en de cavaleriewijk zuidelijk ervan, waar in de kazernes twee eskaders (bijna 400 man en 300 paarden) waren gelegerd.
Na al het machtsvertoon wordt het tijd om deze rit in geheel andere stijl af te sluiten, door op zoek te gaan naar een plek waar wellicht iets van de plaatselijke geneugten zijn te verhapstukken.